Qəzəbdən İstifadə | Audre Lorde
“Mən qəzəb haqqında danışmaq istəyirəm, mənim qəzəbim haqqında, gəzib dolaşdığım zaman onun hökmran olduğu yerlərlə mənim nə öyrəndiklərim haqqında danışmaq istəyirəm.
Hər qadın*ın zəngin bir qəzəb arsenalı var; bununla da o, bu qəzəbi meydana gətirən fərdi və institusional zülmlərə qarşı potensial olaraq mübarizə apara bilər. Məqsədyönlü qəzəb irəliləməyə və dəyişikliyə xidmət edən güclü bir enerji mənbəyidir. Mən dəyişiklikdən danışarkən sadə bir mövqe dəyişikliyini və ya gərginliyin müvəqqəti azalmasını, yaxud gülümsəmək və ya özünü yaxşı hiss etmək bacarığını nəzərdə tutmuram. Mən yaşam müqəddəratımızı təyin edən əsas və radikal bir zehniyyət dəyişiklikdən bəhs edirəm.
Əgər qəzəb konstruktiv bir davranışa xidmət edən hal kimi tətbiq edilərsə, o, azadlıqverən, gücləndirən və maarifləndirən hərəkətə çevrilər, çünki biz bu dəyişikliyin çətin prosesi ərzində bütün fərqliliklərə baxmayaraq kimin müttəfiqlərimiz və kimin düşmənlərimiz olduğunu görürük.
Biz rəqabət və təhdid şəraitində çalışırıq, bunun səbəbi, əlbəttə, aramızdakı qəzəb anlayışı deyil, əksinə bütün qadın*lara, rassifikasiya olunmuş insanlara, homoseksual insanlara, kasıb insanlara qarşı yaranmış nifrətdir. O insanlara ki, onlar öz həyat şərtlərini sual altına alır, zülm anlayışına müqavimət göstərir, təsiredici birgə münasibətlər üzərində çalışırlar.
Bu nifrət və bizim qəzəbimiz arasında çox böyük bir fərq var. Nifrət bizə qarşı olanların quduzluğudur və məqsədi ölüm və məhvdir. Qəzəb isə həmfikir insanlar arasında deformasiya ağrısıdır və məqsədi dəyişməkdir. Ancaq vaxtımız get-gedə azalır […] Bütün fərqliliklərə baxmayaraq ehtiramla qarşılaşsaq, həmişə fərqliliklər üzərinə fokuslanmış bu mifləri inkar etmiş olarıq. Bu miflər bizi bölür və biz özümüzə sual verməliyik: bunlardan kim faydalanır?
Bizi məhv edən digər qadın*ların qəzəbi deyil, bizi məhv edən qəzəbimizə qulaq verməkdən, […] qəzəbi gücləndirmə (empowerment) mənbəyi kimi istifadə etməkdən imtina etməyimiz.
Qəzəbimizi boğsaq, heç vaxt fikirləşə bilməyəcəyik.
Qorxmağa hesablanmış tərbiyə ilə böyüdülmüş qadın*lar çox vaxt qəzəbi özünüməhv təhlükəsi kimi qəbul edirlər. Axı onlar kişi*lərin formalaşdırdığı brutallıq və şiddət fikirləri ilə böyüyüblər və inandırılıblar ki, onların həyatı patriarxal gücün xoş niyyətindən asılıdır; başqalarının qəzəbindən nəyin bahasına olursa – olsun qaçmaq lazımdır; çünki o, ağrıdan başqa bir şey gətirmir […] Əgər onlar öz gücsüzlüyünü qəbul edirlərsə, qəzəb həqiqətən də onları məhv edə bilər.
Qadın*ların qəzəbləri fərqliliklərinə baxmayaraq onu gücə çevirə bilərlər. Həmfikir olanların qəzəbi məhv deyil, dəyişiklik üçün bir vasitədir.
Qəzəb bizi daha da yadlaşdıran bəhanələr və təqsir hissi vermək əvəzinə qarşılıqlı anlaşmamızı təşviq etməli və gücləndirməlidir. Zəncirləri mənimkindən fərqli olsa da tək bir qadın* belə azad olmadığı müddətcə, mən də azad deyiləm. Tək bir insan belə zəncirlərindən azad olmadığı müddətcə, mən də azad deyiləm, eləcə də siz də azad deyilsiniz.
Qəzəbimi qurd kimi yedizdirdim və işığın, qidanın, qaçış yerinin olmadığı yerdə aydınlanma, gülüş, qorunacaq və istilik tapdım. Biz bataqlıqlara və cızıqlara baxmayaraq ölü heyvanlarda olduğu kimi qəzəbimizi istifadə etməyi öyrəndik, dəyişdik və sağ qaldıq.
Bu dünyaya xəstə bir maye kimi damlayan qaradərili qadın*ların qəzəbi deyil. Raket atan, raketlərə, müharibə və ölüm agentlərinə saniyədə altmış min dollardan çox pul xərcləyən mənim qəzəbim deyil. Şəhərlərdə uşaqları qıran, kimyəvi bomba yığan, yer kürəsini və qız*larımızı zorlayan mənim qəzəbim deyil.”
– Audre Lorde, „Qəzəbin istifadəsi: Rasizmə cavab verən qadın*lar”, „Çıxdaş edilmiş: esselər və çıxışlar“ kitabından („The uses of anger: Women responding to racism“, in: Sister Outsider: Essays and Speeches)
Tərcümə: Alternativ queer feminist kitabxana / Alternative queer feminist library
*Ulduz işarəsini istifadə etməkdə məqsədimiz dildə “qadın” və “kişi” məvhumlarından istifadə etsək də ikili cins sistemini rədd etdiyimizi göstərmək və onların sosial konstruksiya olduğunu vurğulamaqdır. Konstruktiv sosial reallıqlar haqqında danışmaq və hadisəyə aydınlıq gətirmək üçün, təəssüf ki, bu spektrum içərisində eyni sözləri istifadə etməliyik, lakin ulduz işarəsilə sözügedən məzmunu problemləşdirməyi də vacib hesab edirik.